Muzeum Narodowe w Krakowie, Brama Poznania, Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego, Pływająca Baza Nurkowa na jez. Płocie, Dom dla Bezdomnych w Jankowicach, Malta House, Muzeum Książąt Czartoryskich oraz pracowania architektoniczna xystudio. To nagrodzeni w 5. edycji Konkursu Architektoniczno-Urbanistycznego „Lider Dostępności”. Wyniki ogłoszono 4 grudnia w Kancelarii Prezydenta RP w obecności Pary Prezydenckiej.

Konkurs „Lider Dostępności” po raz pierwszy odbył się w 2016 r. Od początku promuje projektowanie uniwersalne i najlepsze rozwiązania urbanistyczne i architektoniczne w zakresie dostosowania budynków i przestrzeni do potrzeb wszystkich grup użytkowników.

– Mapa Liderów Dostępności 2016-2020 pokazuje, że w Polsce jest coraz mniej białych plam dostępności, a myślenie w duchu projektowania uniwersalnego nie jest przypisane jedynie do wielkich miast – mówi Ewa Pawłowska, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji.– Liderów zmian, bo tak myślę o laureatach naszego Konkursu, odnajdywaliśmy w Warszawie i we Wrocławiu, w Krakowie i Gdyni, Białymstoku i Poznaniu, ale też w niewielkich Siechnicach, Lusławicach czy Jankowicach – wymieniła Ewa Pawłowska.

Kapituła Konkursu „Lider Dostępności 2020” przyznała Grand Prix, 7 nagród i 2 wyróżnienia. Podczas gali finałowej 4 grudnia 2020 r. Prezydent RP Andrzej Duda wręczył nagrody w następujących kategoriach:

• Grand Prix: Muzeum Narodowe w Krakowie
• Architekt/urbanista: pracownia architektoniczna xystudio z Warszawy
• Przestrzeń publiczna – wyróżnienie: Park Bulwary w Tomaszowie Mazowieckim
• Duży obiekt użyteczności publicznej: Brama Poznania oraz Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach
• Obiekt usług lokalnych: Pływająca Baza Nurkowa na jeziorze Płocie oraz Dom dla Bezdomnych w Jankowicach 
• Obiekt biurowo-handlowy: Malta House w Poznaniu
• Obiekt mieszkalny/hotelowy – wyróżnienie: Osiedle Mickiewicza w Warszawie
• Obiekt zabytkowy: Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

Ze względu na pandemię tegoroczna gala finałowa odbyła się bez udziału publiczności. Uroczystość była transmitowana na facebooku Kancelarii Prezydenta. W jej trakcie łączono się z laureatami w poszczególnych kategoriach.

Grand Prix: Muzeum Narodowe w Krakowie

Posiadające 12 oddziałów Muzeum jest jedną z najbardziej znanych i zasłużonych dla polskiej kultury placówek. Wyróżnia się nie tylko unikatowym w skali światowej zbiorem dzieł sztuki, ale też odważnie wyznacza standardy – również te związane z obsługą różnych grup zwiedzających i z dostępnością architektoniczną przestrzeni i budynków zabytkowych.

W tym roku Kapituła Konkursu zdecydowała o przyznaniu Muzeum Narodowemu w Krakowie (MNK) Grand Prix. Przyczyniły się do tego konsekwentne i wieloletnie działania na rzecz dostosowania do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami kolejnych oddziałów Muzeum – zarówno pod względem architektonicznym, jak i ich oferty edukacyjnej. Miało to często miejsce w trudnych do adaptacji przestrzeniach historycznych Krakowa.

Kapituła w swym werdykcie podkreśliła, że Grand Prix tegorocznego Konkursu będzie dla władz Muzeum jasnym znakiem słuszności podejmowanych dotąd działań oraz mobilizacją do udostępnienia kolejnych obiektów i przestrzeni dla osób z niepełnosprawnościami

Architekt/urbanista: pracowania architektoniczna xystudio

Żłobki, przedszkola, domy pomocy, obiekty reprezentacyjne, ale również domy jednorodzinne dla wymagających klientów – takimi inwestycjami najczęściej zajmują się architekci z xystudio. W 2019 r. statuetkę „Lidera Dostępności” otrzymało zaprojektowane przez nich przedszkole „Żółty Słonik” w Suwałkach. Wówczas jurorzy docenili wysokie walory estetyczne budynku, idące w parze z dbałością o potrzeby użytkowników o różnym stopniu sprawności. W tym roku również nagrodzono ich projekt – Dom dla Bezdomnych w Jankowicach.

Nic dziwnego, że statuetka w kategorii „Architekt/urbanista” trafiła właśnie do xystudio. Kapituła przyznała ją za tworzenie architektury, która w centrum stawia człowieka i jego potrzeby, a nie fajerwerki i rozwiązania tyleż efektowne, co niefunkcjonalne. Xystudio udowadnia swoimi projektami, że kieruje się zasadami projektowania uniwersalnego, tworząc obiekty i przestrzenie, które łączą, a nie dzielą.

Duży obiekt użyteczności publicznej – dwie równorzędne nagrody:

• Brama Poznania –za „stworzenie w historycznej części miasta obiektu o nieszablonowej architekturze, z którego mogą korzystać wszyscy, niezależnie od stopnia sprawności”.Poznańska placówka prezentuje historię Ostrowa Tumskiego, początki państwa polskiego i wyspy katedralnej. Robi to w nowoczesny sposób, wyróżniający się również dostępnością. Kapituła doceniła również działania operatora obiektu, który włączył w budowanie oferty edukacyjnej osoby z niepełnosprawnością oraz organizacje działające na rzecz osób z niepełnosprawnością.
  

  Fot. Ł. Gdak/CTK TRAKT

• Europejskie Centrum Muzyki w Lusławicach – za pokazanie, że dostępność i projektowanie uniwersalne nie muszą być domeną wielkich ośrodków miejskich.W niewielkich Lusławicach pod Tarnowem stworzono obiekt, w którym ciekawe rozwiązania architektoniczne idą w parze szeroko rozumianą dostępnością, wykraczającą daleko poza nakazane przez przepisy minima. Udowadniają to m.in. szkolenia personelu z obsługi osób z niepełnosprawnościami czy procedura ewakuacji z uwzględnieniem osób z niepełnosprawnościami.
  

  Fot. ECM Lusławice

Obiekt usług lokalnych – dwie równorzędne nagrody:

• Pływająca baza nurkowa na jez. Płocie –zbudowana w Pile na jez. Płocie baza nurkowa jest jedynym tego typu miejscem na świecie, zapewniającym pełne bezpieczeństwo nurkowania osobom praktycznie z każdym rodzajem niepełnosprawności – nawet z porażeniem czterokończynowym. Dzięki systemowi komfortu termicznego, możliwe jest prowadzenie zajęć całorocznych, łącznie z nurkowaniem zimowym i podlodowym.
• Dom dla bezdomnych w Jankowicach – prowadzone przez Fundację Domy Wspólnoty Chleb Życia s. Małgorzaty Chmielewskiej schronisko w Jankowicach to budynek przeznaczony dla osób bezdomnych, dla których nie ma miejsca np. w domach pomocy społecznej. W obiekcie znajduje się m.in. 19 dwuosobowych pokoi z łazienkami dostosowanymi do różnych stopni niepełnosprawności, kaplica, gabinety, sale rehabilitacyjne, świetlica i stołówka. W uzasadnieniu nagrody dla projektu autorstwa pracowni xystudio napisano: „Dom dla bezdomnych w Jankowicach to przykład architektury o funkcjach społecznych; architektury skromnej i przemyślanej, w której rozwiązania powstałe z myślą o potrzebach osób starszych i z niepełnosprawnościami są integralną częścią projektu. Tak naturalnymi, jak drzwi wejściowe, dach czy okna”.
  

  Fot. xystudio

Obiekt biurowo-handlowy: Malta House

To nowoczesny budynek biurowy nad samym brzegiem Jeziora Maltańskiego w Poznaniu, wyposażony w szereg wydajnych energetycznie rozwiązań. Słynie m.in. ze swojej elewacji, a w szczególności fasad w kształcie harmonii.

Każda przestrzeń w budynku dostępna jest dla osób z niepełnosprawnością. Wejścia wyposażone są w rampy, a na każde piętro budynku można dostać się windą. W wyniku prac dostosowujących, na ogólnodostępnym tarasie na dachu wykonana została dodatkowa pochylnia.

Obiekt zabytkowy: Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie

„Zmodernizowane Muzeum Książąt Czartoryskich udowadnia, że budynek dostępny i przyjazny osobom z niepełnosprawnościami może być jednocześnie piękny i cieszyć oko” – czytamy w uzasadnieniu decyzji jury Konkursu.

Złożony z Arsenału z Basztami Stolarską i Ciesielską, Klasztorka i Pałacu, zabytkowy kompleks jest jedynym obiektem muzealnym mieszczącym kolekcję Czartoryskich. Znajduje się tu m.in „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci.

Nowe Muzeum Książąt Czartoryskich jest w pełni dostosowane do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. W czasie modernizacji wprowadzono m.in. windy i pochylnie oraz dostosowaną toaletę. Przewidziano też obniżenie lad przy kasach oraz w kawiarni, aby ułatwić użytkowanie osobom poruszającym się na wózkach.

Muzeum Książąt Czartoryskich to trzeci obiekt Muzeum Narodowego w Krakowie – po Sukiennicach i EUROPEUM– nagrodzony w konkursie „Lider Dostępności”

---

Lider Dostępności to Konkurs Architektoniczno-Urbanistyczny Integracji i Towarzystwa Urbanistów Polskich, od początku organizowany pod honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Kapituła Konkursu „Lider Dostępności 2020” obradowała pod przewodnictwem Ewy Pawłowskiej, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, w składzie: Maciej Chojnowski, Zastępca Dyrektora Biura Dialogu i Korespondencji Kancelarii Prezydenta RP, Krzysztof Chwalibóg, architekt, Przewodniczący Polskiej Rady Architektury, Andrzeja Dera, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Jadwiga Emilewicz – Minister Rozwoju (w jej imieniu: Anita Kukawska, Dyrektor Departamentu Architektury, Budownictwa i Geodezji), Małgorzata Jarosińska-Jedynak, Minister Funduszy i Polityki Regionalnej (w jej imieniu: Przemysław Herman, Zastępca Dyrektora Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego), Kamil Kowalski, projektant dostępności, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Tomasz Majda, Prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Urbanistów Polskich, Monika Okrasa, koordynator konkursu „Lider Dostępności”, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Krystyna Solarek, Towarzystwo Urbanistów Polskich, Prodziekan Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej ds. Nauki, Katarzyna Ujma-Wąsowicz, Prezes Oddziału Śląskiego Towarzystwa Urbanistów Polskich, Grażyna Wereszczyńska, Dyrektor Biura Dialogu i Korespondencji Kancelarii Prezydenta RP.[/column]